به گزارش کمیته ارتباطات و امور رسانه ای در صبح روز چهارشنبه مورخ ۱۷ شهریورماه ۱۴۰۰ دوازدهمین پژوهش کمیته آموزش و پژوهش حوزه اجرایی با موضوع اصول توسعه پایدار منتشر شد، که محتوای آن را می توانید در ذیل ملاحضه فرمایید.
در مقالات قبلی در خصوص مفهوم توسعه، پایداری و همچنین ابعاد توسعه پایدار به طور مختصر صحبت کردیم. در این مقاله بنا داریم اصول اساسی در توسعه پایدار را اشاره کنیم. در ابتدا به تعریف مختصر توسعه پایدار پرداخته سپس اصول توسعه پایدار اشاره خواهد شد.
توسعه پایدار چیست؟
توسعه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و {فرهنگی} برای حداکثر سازی رفاه انسانی فعلی بدون آسیب به توانایی نسل های آتی برای براوردن نیازهایشان می باشد.
باتوجه به تعریف ارائه شده بنیادهای اساسی توسعه پایدار را میتوان به شرح زیر عنوان کرد که برای رسیدن به پایداری در توسعه، توجه و رعایت آنها الزامی میباشد.
۱٫کنار گذاشتن تصور قدر قدرتی انسان
تصور قدر قدرتی انسان از آنجا ناشی شد که انسان در مسیر رشد تمدن و تکنولوژی به چنان توانمندی تکنولوژی دست یافت که تصور کرد مالک و قادر محیط خود است و هر کاری میتواند انجام دهد. حاصل چنين تصوري، غفلـت از ظرفيـت نگهداشـت و تحمـل نظامهـاي اكولوژيـك از يكـسو وناديدهگرفتن اين واقعيت از سوي ديگر ميباشد كه انسان يـك ارگـانيزم از مجموعـه ارگانيزهـايمحيط طبيعي است و نه بيشتر و بايد روابط معقول و متعادلي با ديگر موجودات نظام هـستيكره زمين داشته باشد.
۲٫اکوسیستم بسیار مهم تر از درک و تصور فعلی است
كيفيت و كاركردهاي اكوسيستمها و خدماتي كه آنها و محيط طبيعي ارائه مـيدهنـد،بهمراتب مهمتر از آن چيزي است كه در برنامهريزي توسعه و در تصور عمومي وجـود داردو بيان آنها در قالب اصطلاحات و واژههاي اقتصادي ممكن نيست و لذا توجه به این امر در توسعه بسیار مهم میباشد.
۳٫عدالت و برابری
مفهوم عدالت شامل حال جنبه های متنوع بسیاری میباشد، از جمله برابری درون نسلی، برابری درون کشوری، برابری جنسیتی، برابری بین کشوری و برابری بین نسل ها. همانطور که از مثال ها مشخص میباشد در بعضی از این برابری ها مردم یک کشور درگیر هستند و در بعضی دیگر دولت مردان؛ که باید به همه جوانب آن توجه کرد.
۴٫آشتی توسعه و پایداری
فلسفه اصلي توسعه پايدار آشتي بين توسعه و پايداري از طريق دقت و توجه كـافي بـه همـهاهداف از ديدي سيستمي و كلگرايانه است. بهعبارت ديگر در حالي كه بسياري از سياستهايتوسعه در گذشته براساس نظريه رشـد بـود، توسـعه پايـدار رشـد را يـك عامـل اقتـصاديميداند و بر پايداري اقتصادي، اجتماعي، سياسي، طبيعي يا زيست محيطي و فرهنگی تأكيد ميكند.
۵٫مشارکت و وفاق
مشاركت وسيع در تصميمگيري يكي از پيشنيازهاي توسعه پايدار است و موجـب مـشروعبودن تصميمها، برنامه و پشتيباني در اجراي آنها ميشود. مشاركت به نوبه خود يـك هـدفاست و اصل اساسي برابري را برآورده ميسازد و ميتواند سـبب وفـاق در مـورد آرمـانبلند مدت و حركت بهسوي پايداري شود. همپنین در خصوص نقش مشارکت مردم در توسعه پایدار در اولین مقاله از مجموعه مقالات بارگزای شده در سایت، عناوینی مطرح شد و در آن به نقش مردم و چگونگی اثرگذاری مردم در توسعه پایدار تاکید شده است.
۶٫مردم محوری
محور بودن انسانها يك اصل اساسي است كه با پارادايم پايداري و فلسفه آن و نيز با اصـلمشاركت و وفاق همخوان است، لذا از آنجا که یکی از ارکان قدرت کشوری، به داشتن ملت و امت اثرگذار بستگی دارد؛ باید به حرکت مردم در خصوص رشد و اثرگذاری آنان در سرنوشت یک کشور ارزش قائل شد و در این خصوص تعداد سازمان های مردم نهاد در حیطه توسعه پایدار را افزایش داد.
۷٫برنامه جامع، چرخه ای و تلفیقی
فعاليتها و برنامههاي توسعه پايدار بايد با گسترش مداوم همه مـوارد را در برگرفتـه و يـكنظام تلفيقي مناسب از همه فعاليتهاي مرتبط، ضروي و نيز فعاليتهاي كوتاه مدت تا بلند مـدترا بهوجود آورد. يك مبحث مهم ديگر در برنامهريزي توسعه پايدار قبول مفهوم چرخهاي دربرنامهريزي است. اين بهآن معنا است كه كار برنامهريزي يكباره به اتمام نميرسد و لذا هـيچضرورتي براي لحاظ همه موارد ضروري از همان اول نيست و ميتوان از ساده و كم شروع کرد تا در چرخه های بعدی تکمیل شود.
۸٫دیدی سیستمی و کل گرایانه
توسعه پايدار با نگرشهاي تك بعدي يا تك عاملي همخوان نيـست و بـه لحـاظ تلفيـق اهـدافمختلف اجتماعي، اقتصادي، زيست محيطي، و سياسي توجهاي كل گرايانه دارد و در بررسيپايداري دروني و بيروني سيستم از ديد سيستمي استفاده ميكند. لذا در امر توسعه توجه به یک بعد اطلاعات ناقصی در اختیار ما قرار میدهد و برای رسیدن به امر توسعه باید با دیدی کلی به مسائل نگریسته شود.
۹٫ساخت بر روی آنچه که وجود دارد
بسیاری در انجام کار ها علاقه مند هستند از ابتدا شروع کنند و تمامی اقدامات قبل از آن را نادیده بگیدند. اما در مورد توسعه پایدار این تفکر اشتباه است. دليلي وجود ندارد كه همه چيز از ابتدا شروع شود. خاصيت چرخهاي برنامـهريـزي توسـعهپايدار اين است كه ميتوان از يك پايه موجود (مثل يك برنامه در حال اجرا) شروع كرد و درطي چرخهها آنها را كامل كرد.
۱۰.انعطاف پذیری
انعطافپذيري، قـدرت و ظرفيـت يـك نظـام در حفـظ موجوديـت خـود در مقابـل اخـتلالات و
تغييرات بيروني است. اين تغييرات كه ممكن است اقتـصادي، اجتمـاعي، زيـست محيطـي يـاسياسي باشد، دو نوع اثر متفاوت دارند: فشار و ضربه يا شوك .سيستم در صورتي پايداراست كه عليرغم وارد آمدن فشار و ضربه يا شوك، توانايي حفظ وضـعيت خـود را داشـتهباشد. فشار به آثار كم، جزئي اما مستمر اشاره دارد كه آثار تراكمي آن ميتواند زياد باشد،مثل كاهش تقاضاي بازار براي محصول؛ در حالي كه ضربه يك عامل قابـل توجـه امـا گـذرااست مثل خشكسالي يا افزايش ناگهاني قيمت نهادهها.
۱۱.استفاده عاقلانه از منابع
استفاده عاقلانه از منابع به معناي استفاده از منابع تجديدپذير در حد تجديدپذيري و رعايت كارايي در مـصرف منـابعتجديدناپذير ميباشد. كارايي مصرف منابع نيز به معناي افزايش ميزان توليـد بـه ازاي واحـدمصرف منابع، كاهش هزينه، كاهش مصرف و باقي گذاشتن مقدار بيـشتري از منـابع بـراينسلهاي آتي و آلودگي و ضايعات كمتر است.
۱۲٫تفکر جهانی و عمل محلی
جهاني انديشهكن و محلي عمل كن، شعار اصلي توسعه پايدار است و توسعه پايـدار جـز بـاتوجه واقعي و كافي به مـشكلات محلـي و حـل آن از طريـق مـشاركت ذينفعهـا از يكطـرف وهمكاريهاي بين المللي از طرف ديگر حاصل نميشود.
در پایان باید اشاره کرد که برای داشتن کشوری در مسیر توسعه لازم است شناخت کافی از مفهوم توسعه پایدار، اصول آن و راه های رسیدن به توسعه داشت و سپس برای رسیدن به هدف متعالی همه مردم و دولت مردان قدم بردارند.
منبع: مقاله بسط مفهومی توسعه پایدار از شمس السادات زاهدی و غلامعلی نجفی
مولف: شیوا بریانیان، مدیر کمیته آموزش و توامندی.