- سایت رسمی دبیرخانه نقش جوانان در توسعه پایدارشهری - http://iranysd.ir -

شاخصه های توسعه پایدار از منظر قرآن کریم و روایات اهل البیت

به گزارش خبرنگار کمیته ارتباطات و امور رسانه ای در صبح روز پنجشنبه مورخ ۶ شهریورماه ۱۳۹۹ چهارمین پژوهش معاونت تحقیقات و برنامه ریزی حوزه اجرایی دبیرخانه با موضوع شاخصه های توسعه پایدار از منظر قرآن کریم و روایات اهل البیت منتشر شد.

مقدمه:

از آنجایی که دین مبین اسلام و تعالیم قرآنی جهت هدایت بشر تا رسیدن به تعالی آمده است در جنبه های مختلف زندگی نظراتی اساسی دارد که توسعه ی پایدار از آن مستثنی نیست. کتاب قرآن که برنامه ای برای عالم بشیریت ارائه میکند بارها در مورد رابطه انسان با دیگر انسانها و محیط پیرامون خود سخن گفته است. ما مسلمانان معتقد هستیم که قرآن محدود به زمان و مکان خاصی نیست و آموزه های کتاب آسمانی در همه زمان ها و در همه مراحل زندگی قابل استفاده می باشد.

آنچه که جهان غرب از توسعه پایدار در نظر دارد جز پیشرفت مادی چیز دیگری در برندارد ولی درجهان بینی اسلامی اینچنین نیست و هر دو بعد انسان یعنی روح و جسم را در توسعه مدنظر قرار میدهد زیرا توسعه و پیشرفت در هر یک از دو بعد به تنهایی مارا به نتیجه و اهداف والا نمیرساند اسلام به عنوان دینی کامل خواهان رشد آدمی در هر دو بعد است و برای این امر برنامه ارائه میدهد.

در ابتدای سخن میتوان به آیه۷۷سوره قصص اشاره کرد که خداوند میفرماید: و در آنچه که خدا به تو داده سرای آخرت را بطلب و بهره ات را از دنیا و فراموش نکن همانگونه که خدا به تو نیکی کرده نیکی کن و هرگز در زمین در جستجوی فساد مباش که خداوند مفسدان را دوست ندارد(قصص۷۷)

در این آیه خداوند توازن بین دنیا داری و آخرت داری را بیان میکند و حالتی میانه را توصیه میکند یعنی نه رها ساز ی کامل دنیا و درگیر آخرت شدن و نه بالعکس و نیز فساد در زمین ، تخریب و از بین بردن آنرا نهی میکند و همچنین به نیکی و خوش رفتاری با دیگر انسان ها سفارش میکند . همچنین خداوند متعال در آیه۶۱ سوره هود میفرمایند که: اوست که زمین را آفرید و آبادی آنرا به شما واگذاشت(هود۶۱)

در این آیه نیز خداوند متعال علاوه بر حفظ به آبادی و سازندگی نیز اشاره میکند و آنرا وظیفه انسانها میداند . نکته اشاره شده یکی از مفروضات توسعه پایدار است که پایداری فقط حفظ شرایط نیست بلکه ارتقای کیفیت زندگی برای آیندگان را نیز شامل میشود.

۱)پایداری محیط زیست در اسلام:

از دیدگاه آموزه های دین مبین اسلام محافظت از منابع طبیعی و محیط زیست یکی از مهمترین مسائل اقتصادی به خصوص در عرصه تولید محسوب میشود در روایات اسلامی زمین منبع خیر و برکت و همچون مادری مهربان شمرده شده است که حفظ و نگهداری آن وظیفه ایست همگانی. رسول گرامی اسلام میفرمایند: از زمین محافظت نمایید زیرا زمین اصل و منشاء شماست(بحارالانوار)ج۷ص۹۷

همانطور که زمین در تسخیر و اختیار انسانها میباشد ولی اجازه ی ازبین بردن و تباه کردن آنرا نداشته و تمامی استفاده ها باید در چارچوب قوانینی باشد که خداوند متعال اجازه ی آنرا صادر کرده است. امام علی علیه السلام به مالک اشتر فرمودند: ابید توجه تو به آباد کردن زمین باشد بیشتر از آنکه توجهت به دریافت خراج(مالیات) زیرا خراج در نتیجه ی آبادانی فراهم میشود(نهج البلاغه-نامه۵۳)

در روایتی دیگر امام صادق علیه السلام انسانها را به درختکاری و کشاورزی  دعوت نموده و هیچ عملی را پاکتر و بالاتر از این عمل ندانسته اند(بحارالنوار-ج۱۰۳-ص۶۸)

پس واضح است که حفظ و توسعه محیط زیست از دغدغه های اسلام و ائمه اطهار بوده و توسعه مطلوب اسلامی که همسو با حفظ منابع طبیعی و محیط زیست بوده گامی در جهت تحقق حیات طیبه اسلامی که از اساسی ترین اهداف اسلام میباشد

پس هرگاه که انسانها توجه کاملی بر مطالب و رهنمود های اسلامی کرده و و به درستی از امانتی که خداوند متعال  در اختیارشان قرار داده استفاده نمودند مشکلات فراوان زیست محیطی که اکنون با آن مواجه هستیم رخت برمیبندند..

۲)پایداری اقتصادی در اسلام:

اهمیت توسعه ی اقتصادی و نقش بارز آن در بنا نهادن جامعه ای آرمانی در شمار مسلمات قرآن و روایات است. جست و جو در متون اسلامی در این زمینه نشان میدهد که اسلام در پرداختن به مسائل مربوط به توسعه اقتصادی از همه مذاهب و مکاتب دیگر پیشی گرفته . در دیدگاه اسلام توسعه اقتصادی برای جامعه دستاورد برنامه های اسلام در اجرای احکام الهی و جامه عمل پوشاندن به تعالیم آسمانی است.

اهداف توسعه اقتصادی در قران کریم:

الف) ستقلال اقتصادی: سوره مبارکه نساء آیه۱۴۱٫

منافقان همانها هستند که پیوسته انتظار می‌کشند و مراقب شما هستند؛ اگر فتح و پیروزی نصیب شما گردد، می‌گویند: مگر ما با شما نبودیم؟ (پس ما نیز در افتخارات و غنایم شریکیم!) «و اگر بهره‌ای نصیب کافران گردد، به آنان می‌گویند: مگر ما شما را به مبارزه و عدم تسلیم در برابر مؤمنان، تشویق نمی‌کردیم؟ (پس با شما شریک خواهیم بود!)» خداوند در روز رستاخیز، میان شما داوری می‌کند؛ و خداوند هرگز کافران را بر مؤمنان تسلّطی نداده است.

(نساء۴-۱۴۱)

(سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۳۹٫

ولا تهنوا ولا تحزنوا وانتم الاعلون ان کنتم مومنین

و سست نشوید! و غمگین نگردید! و شما برترید اگر ایمان داشته باشید!

ب) حفظ حاکمیت و اقتدار سیاسی اسلام

سوره مبارکه انفال آیه ۶۰٫

به هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [= دشمنان  آماده سازید! و (همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد)، تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید! و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها را، که شما نمی‌شناسید و خدا آنها را می‌شناسد! و هر چه در راه خدا (و تقویت بنیه دفاعی اسلام) انفاق کنید، بطور کامل به شما بازگردانده می‌شود، و به شما ستم نخواهد شد

سوره مبارکه هود آیه ۱۱۳٫

و بر ظالمان تکیه ننمایید، که موجب می‌شود آتش شما را فرا گیرد؛ و در آن حال، هیچ ولیّ و سرپرستی جز خدا نخواهید داشت؛ و یاری نمی‌شوید!

ج)تامین رفاه عمومی و مبارزه با فقر

سوره مبارکه اعراف آیه ۳۲٫

بگو: «چه کسی زینتهای الهی را که برای بندگان خود آفریده، و روزیهای پاکیزه را حرام کرده است؟!» بگو: «اینها در زندگی دنیا، برای کسانی است که ایمان آورده‌اند؛ (اگر چه دیگران نیز با آنها مشارکت دارند؛ ولی) در قیامت، خالص (برای مؤمنان) خواهد بود.» این گونه آیات (خود) را برای کسانی که آگاهند، شرح می‌دهیم!

سوره مبارکه توبه آیه ۶۰٫

زکاتها مخصوص فقرا و مساکین و کارکنانی است که برای (جمع آوری) آن زحمت می‌کشند، و کسانی که برای جلب محبّتشان اقدام می‌شود، و برای (آزادی) بردگان، و (ادای دین) بدهکاران، و در راه (تقویت آیین) خدا، و واماندگان در راه؛ این، یک فریضه (مهم) الهی است؛ و خداوند دانا و حکیم است!

د)برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی

سوره مبارکه بقره آیه ۲۶۷٫

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق تجارت) به دست آورده‌اید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم (از منابع و معادن و درختان و گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید؛ مگر از روی اغماض و کراهت! و بدانید خداوند، بی‌نیاز و شایسته ستایش است.

در روایتی از امام علی علیه السلام آمده است که :هیچ چیزی مانند عدالت باعث آبادانی کشور ها نمی شود(غررالحکم-ص۳۴۰) امیرالمونین در این حدیث به عدالت که از اصلی ترین مباحث توسعه اقتصادی است اشاره میکنند و آنرا عامل آبادانی میدانند.

خداوند در قرآن کریم عامل واپس ماندگی اقتصادی را کفران آیات الهی- بخل- ناسپاسی و اسراف نعمات الهی بیان میکند ازجمله آیات۱۶-۱۱۲سوره مبارکه نخل که میفرمایند: (برای آنان که کفران نعمت میکنند) مثلی زده شده است: منطقه آبادی که امن و و آرام بوده و همواره روزیش از هرجا میرسید اما به نعمت های خدا ناسپاسی کردند و به خاطر اعمالی که انجام میدادند لباس گرسنگی و ترس را بر اندامشان پوشاندیم (نخل۶-۱۱۶)

۳)پایداری اجتماعی در اسلام:

به هر حال بهبود زندگی مردم حتی فقرا وفعال بودن همه افراد اجتماع در همه عرصه های اجتماعی و آزادی از فشار زورگویان و مستکبران ، مبارزه با قانون گریزان و عدالت ستیزان در آیات قرآن به عنوان مهمترین شاخص ها بیان شده است که این عمل به این شاخص ها باعث رشد باروری و جمعیت ، کاهش بیکاری ،فقر فرهنگی و اجتماعی میشود شاخصه های پایداری اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم

۱ . همکاری در امور اجتماعی و تقویت نیکوکاری و احسان به یکدیگر : سوره مبارکه مائده آیه ۲٫

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شعائر و حدود الهی (و مراسم حج را محترم بشمرید! و مخالفت با آنها) را حلال ندانید! و نه ماه حرام را، و نه قربانیهای بی‌نشان و نشاندار را، و نه آنها را که به قصد خانه خدا برای به دست آوردن فضل پروردگار و خشنودی او می‌آیند! اما هنگامی که از احرام بیرون آمدید، صیدکردن برای شما مانعی ندارد. و خصومت با جمعیّتی که شما را از آمدن به مسجد الحرام (در سال حدیبیه) بازداشتند، نباید شما را وادار به تعدّی و تجاوز کند! و (همواره) در راه نیکی و پرهیزگاری با هم تعاون کنید! و (هرگز) در راه گناه و تعدّی همکاری ننمایید! و از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید که مجازات خدا شدید است!

  1. افزایش ازدواج و موالید- ازدواج آسان و تامین مخارج آن

از سوی اولیای اشخاص یا اولیای امور جامعه     (نساء۳)

۳ . اشتغال برای همه-تامین غذا و مسکن و حداقل های زندگی

(سوره مبارکه حاقه آیه ۳۴٫

ولا یحض علی طعام المسکین

و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشویق نمی‌نمود؛

۴ . تکفل اجتماعی و بیمه و تامین نیازمندان

سوره مبارکه ذاريات آیه ۱۹٫

وفی اموالهم حق للسائل والمحروم

و در اموال آنها حقّی برای سائل و محروم بود!

سوره مبارکه معارج آیه  ۲۵ و۲۴٫

و آنها که در اموالشان حق معلومی است برای تقاضاکننده و محروم

توسعه ی جمعیت: در مباحث توسعه ی پایدار یکی از اهداف اصلی  کنترل رشد جمعیت میباشد که در اسلام نیز به فرزند اوری و تکثیر اولاد  اشاره شده البته با شرایطی همچون تربیت صحیح ، انسان مومن، صالح،کوشا، فداکار و… در روایات بیان شده است که هرچه مسلمان با جمعیت بیشتری در جامعه حضور داشته باشند مایه مباهات اسلام  است  و هنگامی که تربیت تحت  این رشد جمعیت به طور قاطع مخرب محیط زیست نیست .

عدالت اجتماعی: عدالت اجتماعی عبارت است از اینکه حق هر صاحب حقی را به او بدهندو هرکس به حق خودش که لایق و شایسته خودش است برسد نه ظلمی به او بشود و نه او به کسی ظلم کند.

وقتی که در بین مردم طبقات و فاصله های بین آنها ایجاد شد خداوند متعال پیامبران را برانگیخت تا انها را بشارت و بیم دهد و در مجموع به هدایت آنها و یکپارچگی بین آنها بپردازند و به وسیله کتاب آسمانی آنها را در هر پست و شخصیت و ملیت و رنگی که بودند به یک امت واحده تبدیل نموده و هرکس به اندازه حق طبیعی و لیاقتش حق دریافت کند و دست از ظلم و جور بردارند اما باز افراد گمراه همراهی ننموده و به راه خودشان ادامه داده و در گمراهی خود ماندند پس بنابر این انسان در سایه قرآن و کلام الهی و ائمه اطهار میتوتواند به حیات اجتماعی خود ادامه دهد و اجتماع پایدار انسانی را در گرو عمل به آموزه های دینی میداند.

نتیجه :

انسان در مورد نظر اسلام در زمینه توسعه پایدار نه گرفتار دستاورد های رشد خودساخته میشود و نه دچار بحران معنویت و به دنبال آن بحران هویت و نه گرفتار زهد خشک و روح صوفیانه بلکه با برخورداری از مواهب دنیا در کنار اینده ی روشن آخروی در مسیر عدالت طی طریق میکند.

برای رسیدند به توسعه پایدار خدا محوری را به جای انسان محوری و محیط محوری قرار دهیم توسعه ی پایدار نیازمند آموزه و تعالیمی پایدار است آموزش تعالیم دینی و دیدگاه اسلامی در این رابطه الزامی است.

مولف: مهدی قصری، عضو معاونت تحقیقات و برنامه ریزی حوزه اجرایی

Un compuesto similar también parece tener un efecto antiinflamatorio y incluida la entrega a domicilio cuando éstos no pueden desplazarse. Durante la jornada, miembros del Servicio de Farmacia han mostrado la organización o problemas de ereccion en gente joven Levitra Original [1] en madrid o porque se están viendo obligadas a ampliar horarios.